ارزیابی اثر سدها بر منابع آب زیر زمینی مطالعه موردی سد سلمان فارسی _ استان فارس

ایران یکی از کشورهای خشک دنیا محسوب می شود که میزان بارندگی در آن کمتر از یک سوم متوسط بارندگی کره زمین است. همین مقدار اندک بارش نیز پراکنش زمانی و مکانی مناسبی نــدارد، بطوری که سهم کشور ما از کل منابع آب شیرین تجدید شونده ی دنیا تنها 36/0 درصد است. از سویی دیگر نــوسانات غیــر قابل پیش بینی حـجم بارندگی و رخداد خشکسالی های پی در پی و طولانی مدت در ایران موجب افت سطح آب های زیرزمینی و محدودیت استفاده از آن ها می شود. با توجه به اهمیت آب بعنوان عنصر حیات بخش در نواحی مـــرکزی و جــنوبی ایران ساخت سد در این مناطق گزینه ی معقولی به نظر می رسد. بارزترین اثر سدها، تغییر رژیم هیدرولوژیکی مناطق مجاور خود است که از جمله این تغییرات می توان به تامین دبی پایه دائمی و تغییر در سطح اساس آبخوان های مجاور اشاره نمود. این تغییرات می تواند به نوعی در مقابله با خشکسالی موثر واقع شود. در این پژوهش سد سلمان و تاثیر آن بر نظام هیدرولوژیکی دشت قیر و کارزین و اثرات آن بر تغییرات سطح اساس آبهای زیرزمینی مورد بررسی می باشد تا بتوان میزان اثر این سد در مقابله با خشکسالی ها را برآورد نمود. روش شناسی مطالعه مبتنی بر روش های کتابخانه ای، میدانی و آماری بود که بدین منظور از داده های ارتفاع آب زیرزمینی، سطح ایستابی در چاه های پیزومتری دشت، دبی چاه ها، دبی رودخانه قره آغاج، و میزان بارش منطقه برای دوره آماری 1372 تا 1389 استفاده شد . داده های مزبور از شرکت تماب و آب منطقه ای استان فارس اخذ گردیدند. همچنین به منظور پردازش داده ها نرم افزار های arcgis، google earth، گزینه الحاقی archydro، و excel بکار گرفته شد. همچنین برای برآورد میزان خشکسالی شاخص spi مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان دادند که طی سال های مورد بررسی 10 خشکسالی رخ داده است بیش ترین اثر این خشکسالی ها مربوط به یک دوره چهار ساله خشک (سالهای 1378 تا 1381) بوده است ، بطوریکه دبی رود را به صفر رسانده است. همچنین سد سلمان فارسی با تغییر در رژیم هیدرولوژیکی رود قره آغاج سبب ایجاد یک دبی پایدار در تابستان شده است. هرچند، به دلیل عدم تغذیه کافی آبخوان های دشت قیر و کارزین، سالانه 5 میلیون متر مکعب از حجم ذخیره این آبخوان ها کاسته می شود و سطح آب در تمامی چاه ها رو به افت رفته که میزان آن متفاوت است. بنابراین، می توان گفت که سد سلمان فارسی نتوانسته است میزان اثرات خشکسالی بر آب زیرزمینی را در مناطق پایین دست خود کاهش دهد یا حذف نماید. واژگان کلیدی: آب زیرزمینی، خشکسالی، آبخوان، سد، قیر و کارزین